Dr n. med. Mirosława Gałęcka
Specjalista chorób wewnętrznych, założycielka Instytutu Mikroekologii
Jesień to okres, kiedy dopadają pacjentów różne infekcje. Często konieczne jest zastosowanie antybiotyku. Mimo, że minęło bardzo wiele lat od ich pierwszego użycia, nadal wiele osób nie wie jakie mają działanie oraz dlaczego tak ważne jest ich prawidłowe i bezpieczne stosowanie.
Antybiotyk – kto decyduje i kiedy?
Określenie antybiotyk zostało wprowadzone przez Selmana Waksmana jako substancję hamującą namnażanie lub zabijającą mikroorganizmy (z greckiego anti – przeciw, bios – życie)¹. Antybiotyki różnią się działaniem. Oznacza to, że są one skuteczne wobec różnych szczepów bakteryjnych. Dlatego też istotne jest dobranie i stosowanie celowanego antybiotyku, skutecznego wobec bakterii wywołujących dane zakażenie. Niestety, antybiotyki są grupą leków bardzo mocno nadużywaną i nieodpowiedzialnie stosowaną, dlatego warto pamiętać o kilku kwestiach, aby je bezpiecznie stosować. Antybiotyki to bardzo duża grupa leków, które są wydawane wyłącznie z zalecenia lekarza. W oparciu o swoją wiedzę i doświadczenie dobierze on odpowiedni dla nas antybiotyk. Czasami może zlecić dodatkową diagnostykę np. posiew z antybiogramem. Jednak, co najważniejsze, będzie w stanie wykluczyć infekcję o podłożu wirusowym, gdzie stosowanie antybiotyków jest niezasadne.
Jak uniknąć powikłań?
Najczęstszym powikłaniem antybiotykoterapii jest biegunka poantybiotykowa. Antybiotyki oddziałują nie tylko na bakterie wywołujące zakażenie, ale również na bakterie naturalnie bytujące w naszym przewodzie pokarmowym. Dlatego też należy pamiętać o odpowiedniej profilaktyce w trakcie oraz po antybiotykoterapii i zastosowaniu probiotyków.
Probiotyki (greckie pro bios – „dla życia”) według definicji to żywe mikroorganizmy, które po spożyciu w odpowiedniej dawce wywierają korzystne działanie na organizm gospodarza².
Bakterie probiotyczne mają wiele pozytywnych właściwości, jednak ich działanie jest szczepozależne. Dlatego przed zastosowaniem probiotyku powinniśmy znać nie tylko nazwę rodzaju oraz gatunku bakterii, np. Lactobacillus rhamnosus, ale też oznaczenie szczepu, np. PL1 lub ATCC 53103. Dobrej jakości probiotyki mogą być wykorzystywane m.in. do obudowy naturalnej mikrobioty jelitowej po przejściu antybiotykoterapii. Ich zadaniem jest także przeciwdziałać namnażaniu się bakterii patogennych, które przedostały się do jelit ze skażoną żywnością. Oprócz tego bakterie probiotyczne mogą wspomagać procesy trawienne, a nawet modulować działanie układu odpornościowego.
Jaki probiotyk wybrać?
Najczęściej w trakcie antybiotykoterapii stosuje się preparaty jednoszczepowe lub wieloszczepowe. Skuteczność w zapobieganiu biegunce poantybiotykowej wykazano dla probiotyków ze szczepami Lactobacillus rhamnosus GG bądź grzybem drożdżopodobnym Saccharomyces boulardii³. Natomiast po zakończeniu antybiotykoterapii nie zapominamy o probiotykach, które mają wspomóc odbudowę mikrobioty jelitowej wyniszczonej po stosowaniu leczenia. Warto włączyć wtedy preparaty wieloszczepowe, które w swoim składzie będą zawierały bakterie kwasu mlekowego. Bakterie kwasu mlekowego mają istotne znaczenie dla stabilizacji środowiska jelit i utrzymywania równowagi mikrobioty jelitowej. Przebadanymi szczepami, które są pomocne w odbudowie mikrobioty jelitowej są: Bifidobacterium Lactis (BB-12®), Lactobacillus acidophilus (LA-5®), Lactobacillus paracasei (LC-01TM) oraz wiele innych. Kluczowe do wyboru odpowiedniego probiotyku jest znajomość działania szczepu oraz odpowiednie oznaczenie probiotyków (gatunek, rodzaj, szczep). Warto wybrać dla siebie najodpowiedniejszą formę podania (kapsułki, proszek, krople). Pamiętajmy, że po kuracji antybiotykowej probiotyki należy zażywać minimum 3 miesiące. Jeżeli stosowany był antybiotyk o szerokim spektrum działania lub kilkakrotnie w przeciągu krótkiego okresu czasu – należy wydłużyć stosowanie probiotyku nawet do 6 miesięcy.
- Kozińska A., Sitkiewicz I. „Nowe” i „stare” antybiotyki-mechanizmy działania i strategie poszukiwania leków przeciwbakteryjnych. Kosmos, 2017, 66.1: 109-124.
- Weichselbaum E., Probiotics and health: a review of the evidence, Nutr. Bull. 2009, 34, 4, 340.
- Kotowska M., Albrecht P., Szajewska H.: Saccharomyces boulardii in the prevention of antibioticassociated diarrhoea in children: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Aliment. Pharmacol. Ther., 2005, 21, 583-590.